O NAMA
MISIJA I VIZIJA – Iz tople, hristoljubive želje da se znanja, predanja i običaji, vezani za najprepoznatljivije znamenje srpskog pravoslavlja, srpsku slavu, putem savremenih informacionih tehnologija šire na sve kontinente naše vaseljene, vođeni mišlju „Gde je Srbin, tu je slava”, nastao je projekat SRPSKA SLAVA.
CILJ – Kroz dugu i tešku srpsku istoriju, kada Srbi nisu imali svoju državu, krsna slava, pravoslavni običaj proslavljanja sveca zaštitinika, bila je temelj i zalog opstanka srpskog naroda, našeg nacionalnog bića i identiteta. Danas mnogo Srba živi u rasejanju, daleko od svoje majke Srbije, te se, vođeni različitim problemima, udaljavaju od ovog srpskog običaja, nemajući sveštenike, koji bi ih uputili u načine, pravila i tajne slavljenja krsne slave. Međutim, kako skoro svi imaju pristup savremenim informacionim tehnologijama, otuda naš tim ljudi nastoji na ovaj način svakome Srbinu ponuditi odgovore, objašnjenja, kao i proizvode, povezane sa proslavljanjem slave.
KONTAKT:
KRSNA SLAVA d.o.o.
Župančičeva ulica 11
1000 Ljubljana
Slovenia
E: info@srpsk-aslava.com
LOGO
KRATKO OBJAŠNJENJE
Naš logo svoj oblik duguje Ordenu Svetoga Save. U njegovom središnjem delu nalazi se godina kada je Srpska pravoslavna crkva dobila autokefalnost. Godina je upisana istim onim fontom, kojim je nekada ispisano Miroslavljevo jevanđelje, prefinjenim mastilom u plavoj, vizantijskoj boji.
ŠIRŠE OBJAŠNJENJE
Orden Svetoga Save
Orden Svetoga Sava jeste državni orden u Kraljevini Srbiji (1883 – 1918) i Kraljevini Jugoslaviji (1918 – 1945), dok danas predstavlja najviše odlikovanje, koje dodeljuje Srpska pravoslavna crkva. Na prvome ordenu nalazila se ikona Svetoga Save i natpis „Svojim trudom postigao sve”, na crkvenoslovenskom, bogoslužbenom jeziku. Osim toga, na ordenu je bila ugravirana i godina ustanovljenja Kraljevine, 1883.
Dodeljivan je srpskim i stranim državljanima za zasluge na polju kulture, narodne prosvete, nauke, javnih službi i na polju crkvenih aktivnosti, kao i za zasluge prema kralju, državi i naciji, civilnim i vojnim licima.
Od 1986. godine Srpska pravoslavna crkva Orden Svetog Save dodeljuje za zasluge na duhovnom, obrazovnom i humanitarnom polju. Orden se daruje duhovnim i svetovnim pojedincima, kolektivima i organizacijama.
Orden svetoga Save
14. septembra 1219. godine, ili 891 godinu posle Prvog vaseljenskog sabora, na istom mestu – u Nikeji, proglašena je autokefalnost Srpske pravoslavne crkve, dok je Sveti Sava hristonisan (rukopoložen) za prvog srpskog arhiepiskopa. Istovremeno, po crkvenom predanju, ovaj dan, 1. septembar po starom kalendaru, 5558. godine pre Hrista, dan je kada je stvoren svet, te se Božije stvaranje sveta na tajanstven način povezuje sa obrazovanjem samostalnosti srpske crkve.
U Žitiju Svetoga Save zapisano je da se naš ravnoapostolni svetitelj uputio sa Svete Gore brodom u Nikeju, gde je bilo sedište vizantijskog cara i vaseljenskog patrijarha, kako bi im predstavio i ukazao na položaj Srpske pravoslavne crkve i izneo razloge zbog kojih ona treba biti samostalna (autokefalna).
Nakon toga, Sveti Sava se vratio u Hilandar, potom put nastavio u Solun, gde je, kako je zapisano, tokom dužeg vremena pripremao autokefalnost crkve.
Prvi sabor Srpske pravoslavne crkve, nakon dobijanja autokefalnosti, održan je 1221. godine u manastiru Žiča, podignutom za sedište nove arhiepiskopije. Hristozarni Sveti Sava na tom je Saboru održao besedu o istinitoj veri pravoslavnoj, učeći kralja, vlastelu i novoizabrane episkope osnovnim dogmama, tvrdeći da su bez vere, ljubavi i milosti dobra dela uzaludna.
Rastko Nemanjić rođen je 1169. godine, dok se Sveti Sava upokojio 14. Januara (27. po novom) 1236. godine u Trnovu u Bugarskoj.
Miroslavljevo jevanđelje
Miroslavljevo jevanđelje najznačajniji je ćirilični spomenik srpske pismenosti iz 12. veka. Nastao je po narudžbini zahumskog kneza Miroslava, brata raškog velikog župana Stefana Nemanje, oko 1186. godine, za potrebe Crkve Svetog Petra na Limu u Bijelom Polju, zadužbine humskog kneza Miroslava. Najveći deo knjige delo je nepoznatog prepisivača, dok je Gligorije (Grigorije) Dijak, drugi pisar, napisao kraj rukopisa, nekoliko kratkih zapisa i ukrasio tekst ornamentima. Knjiga je napisana na pergamentu slovima tzv. ustavne ćirilice, a ukrašena je sa tri stotine stilizovanih minijatura i inicijala, u boji i zlatu. U osnovnom delu teksta zastupljene su dve redakcije staroslovenskog, zetsko-humska i raška. U načinu oblikovanja ćiriličkim slova oseća se prisutnost glagoljičke tradicije, dok je ornamentika spisa obeležena snažnim zapadnim, romanskim, uticajem.
Rukopis se do 1896. nalazio u Hilandaru, kada je poklonjen kralju Aleksandru Obrenoviću, prilikom njegove posete Svetoj Gori. Danas se čuva u Narodnom muzeju u Beogradu.
2005. godine Miroslavljevo jevanđelje stavljeno je na listu UNESCO-a, čime je priključeno sveopštem pamćenju sveta. što je priznanje za njegovu istorijsku važnost.
Miroslavljevo jevanđelje jeste lična karta srpske pismenosti, kulture i identiteta. To je najznačajnija i najveća knjiga u srpskom narodu.
Miroslavljevo jevanđelje je najstariji i istovremeno najreprezentativniji spomenik starosrpske pismenosti. Ono potiče s kraja 12. veka, najverovatnije iz njegove pretposlednje decenije. Pisano je za humskog kneza Miroslava, sina Zavidina i brata Nemanjina. Moguće je da je Miroslav naručio izradu jevanđelistara povodom izgradnje svoje zadužbine, crkve Svetog Petra na Limu.
Jevanđelje je srednjovekovni književni žanr, poreklom iz Novog Zaveta. Etimologija ove reči je grčka (jevanđelje – blaga, dobra, reč, na srpskom blagovesti). U pomenutom Novom Zavetu nalaze se četiri jevanđelja, u kojima se opisuje život Bogočoveka Isusa Hrista. Međutim, kako se na liturgijama ne čitaju jevanđelja u integralnom vidu, već samo određeni delovi iz njih, u srednjem veku se jevanđelja uglavnom nisu prepisivala u kontinitetu, već su prepisivanje i raspored jevanđelskih deonica bili podređeni liturgijskim potrebama. Na osnovu toga, u srednjem veku mogu se odrediti dva tipa prepisivanih jevanđelja. Prvi tip jesu puna jevanđelja ili četvorojevanđelja, dakle, ono koje prati biblijski raspored. Osim četvorojevanđelja, postoje i izborna jevanđelja, jevanđelistari ili, na grčkom, aprakosi.
Među staroslovenskim punim jevanđelima najpoznatiji su Marijino i Zografsko, oba prepisana glagoljicom, a među jevanđelistarima ističu se Savina knjiga (ćirilički spomenik) i Asemanijevo jevanđelje (na glagoljici).
Među jevanđeljima srpske redakcije, tzv. srpskoslovenskog jezika (srpske redakcije staroslovenskog jezika) najpoznatija su Miroslavljevo i Vukanovo jevanđelje (oba aprakosa iz 12. veka), Mokropoljsko (prepis nađen u Mokrom Polju u Hrvatskoj, 13. vek, četvorojevanđelje), Divoševo (14. vek, po narudžbini bosanskog plemića Divoša Tihoradića), kao i Radoslavljevo jevanđelje (15. vek).
Miroslavljevo jevanđelje je jevanđelistar – jevanđelje udešeno za praktičnu upotrebu u crkvi. Tekstovi iz sva četiri jevanđelja raspoređeni su u začala, koja se čitaju na bogosluženju tokom čitave godine. Tekst je pisan na belom, tankom pergamentu, u dva stupca, po 23 ili 22 reda. Spomenik ima 181 list, odnosno, 360 strana.
Današnji uvez Miroslavljevog jevanđelja uredili su srpski monasi manastira Svetog Pavla na Svetoj Gori u 15. ili 16. veku.
Miroslavljevo jevanđelje nema paralela u slovenskoj aprakosnoj tradiciji i ono je usamljeno u odnosu na druge južnoslovenske i istočnoslovenske aprakose.
Iz istorijata spomenika i njegovog proučavanja.
Ne zna se kada je Miroslavljevo jevanđelje dospelo u Hilandar. Na listovima ima malo tragova voska, retki su i otisci prstiju – što znači da nije bilo u redovnoj liturgijskoj upotrebi, sem možda u svečanim prilikama na Miroslavljevom dvoru, ili u crkvi. Uglavnom, ono je čuvano bez imena, u tišini hilandarskih riznica, sve do zime 1845/46. godie. Tada je Hilandar posetila ruska duhovna misija, na čelu sa arhimandritom, kasnije vladikom kijevskim, Porfirijem Uspenskim.
Opčinjen lepotom Miroslavljevog jevanđelja, Uspenski prepisuje Gligorijeve zapise i odseca list br. 166 i kradom ga iznosi iz manastira. Po povratku u Petrograd, predao je list u Zimski dvorac, odakle je kasnije poslat u Javnu biblioteku u Petrogradu, gde se i danas nalazi. Baš taj isečak proneće slavu Miroslavljevog jevanđelja po celom slovenskom svetu.
Godine 1847. na arheološkoj izložbi u Kijevu, Stojan Novaković, tadašnji upravnik Narodne biblioteke u Beogradu, primećuje list iz zbirke vladike Porfirija. Prema Gligorijevom zapisu (posredi su četiri zapisa, dva na kraju rukopisa i dva na marginama, u kojima se govori o tome po čijoj je želji rukopis nastao i ko ga je ukrasio) Novaković rukopis naziva Miroslavljevo jevanđelje, kako je ostalo i do danas.
Nakon Novakovića za Miroslavljevo jevanđelje zainteresovao se LJubomir Stojanović, veliki srpski filollog. Boraveći u Hrvatskoj tokom 1893. godine, Stojanović je ispisao i objavio veće delove rukopisa.
Godine 1896. jevanđelje je poklonjeno kralju Aleksandru Obrenoviću prilikom njegove uskršnje posete. Kralj je bogatim darom rešio Hilandar iz ozbiljnih dugova, a monasi su mu za uzvrat poklonili dva najvrednija spomenika, koja su vekovima čuvali: Miroslavljevo jevanđelje i Hilandarsku povelju Simeona Nemanje.
Iste godine počinje rad na fotolitografskom izdanju ovog spomenika. Rad je poveren LJubomiru Stojanoviću, koji jevanđelje prenosi u Beč. Sledeće godine jevanđelje je ponovo u Beogradu, a srpskom narodu je dostupno 300 primeraka fotolitografskog izdanja. Stojanović je uz izdanje teksta jevanđelja u Prilozima analizirao paleografske i gramatičke osobine, a naročito se bavio pitanjem ko je pisao spomenik. Spomenik je na čuvanju u kraljevom dvoru, u trezoru, a kralj ljubomorno čuva ključeve.
Nakon Majskog prevrata jevanđelje nestaje iz dvora, a stranice srpske štampe dugo godina potom, pune su najneverovatnijih spekulacija o sudbini jevanđelja.
Nakom Makenzenove ofanzive 1915. godine srpska vojska i vlada stižu u Rašku, gde se potpuno neočekivano i pod neočekivanim okolnostima Miroslavljevo jevanđelje pojavljuje u rukama ministra prosvete LJubomira Davidovića. Dvanaest godina u istoriji čuvanja rukopisa i dalje ostaje tajna. Dalja sudbina ove dragocene knjige prati golgotu srpskog naroda tokom Prvog svetskog rata. Jevanđelje zajedno sa srpskom vojskom stiže 1916. na Krf, preko Peći, Podgorice, Skadra i Brindizija, a sa Krfa preko Kosovske Mitrovice stiže u Beograd 1918.
Dalje čuvanje bilo je u rukama regenta, a kasnije i kralja Aleksandra. Nakon Marsejskog atentata ono prelazi u nadležnost kneza Pavla, koji ga iz trezora državne blagajne seli u Muzej kneza Pavla.
Pred Drugi svetski rat, Srbi su, poučeni iskustvom, dobro sakrili jevanđelje. Isprva je čuvano u Užicu, a potom premešteno u manastir Rača na Drini. Odatle je vraćeno u Beograd, u trezor Narodne banke 1943.
Posle rata ono je vraćeno u Narodni muzej, gde je izlagano do 1970. Od tada se više ne izlaže. Danas se jevanđelje čuva u Narodnom muzeju, sem jednog lista, koji se i dalje nalazi u Petrogradu.
Koliko je ruku prepisivalo jevanđelje?
U pogledu ovog pitanja postoje izvesne teškoće. Prvih 88 strana rukopisa malo se razlikuje od ostalih, i to uglavnom po tome što su crte slova u početku deblje nego u ostatku rukopisa. LJubomir Stojanović tvrdi:
„Na prvi pogled izgleda da su rukopis pisale dve ruke, jedna do strane 89, a druga odatle do kraja. Ali kada se bolje zagleda, vidi se da je rukopis pisan jednom rukom, pa je kasnije, ili zato što mu se činilo da su slovaprema veličini suviše tanka, ponovo preko njih prevlačio i zadebljavao ih.”
Sa ovime se ne slaže Stjepan Kuljbakin:
„Glavna ruka se potpuno jasno javlja počev od 89. strane; ona ide sve do 358. strane; prvim se stupcem ove strane završava glavna ruka. Drugi stubac 358. strane, 359. i 360 nesumnjivo su pisane drugom rukom i to rukom Gligorijevom, koji završava 360. stranu svojim poznatim zapisom. Istom rukom je pisan i mnogo kraći zapis na 355. strani.”
Kuljbakin dalje nastavlja:
„Na kraju rukopisa ispod šare istom rukom kojom je pisan veći deo spomenika dodato je ime varsameleon. Razlika u obliku pojedinih slova prve i druge ruke može se lako utvrditi.”
Pošto smo, idući za Kuljbakinom, utvrdili da su Miroslavljevo jevanđelje prepisivala dva lica, možemo preći na pitanje ko je od njih dvoje pisao prvi deo rukopisa od 1. do 88. strane.
Kuljbakin se slaže sa Stojanovićem u tome da je prvi deo pisala ista ruka koja i ostali deo rukopisa, izuzimajući strane od 358b do 360b. LJubomir Stojanović ima pravo kada tvrdi da je ovaj prvi deo rukopisa docnije obnovljen, tj. da su slova iz nepoznatog razloga kasnije prevučena.
Zasebno treba proučiti one reči u prvom delu rukopisa, koje su bile dodate između redova, a tako isto natpise koji su bili pisani cinobarom. Upoređujući oblike slova, Kuljbakin iznosi tezu da je dopisivač, koji je dodao sve reči izostavljene u prvom delu rukopisa, bio isti Gligorije koji je pisao strane 358 – 360, i većinu natpisa.
Kuljbakin na kraju dodaje i pretpostavku da je ime Varsameleon, dodato na kraju rukopisa glavnom rukom, ime glavnog prepisivača:
„Varsameleon je možda pisao celo jevanđelje, kao i manji deo natpisa i stihova; Gligorije pak zastavi jevanđelje, popravi tekst, dopunjujući izostavljene reči.”
Kuljbakinova teza da se glavni pisar zove Varsameleon danas je napuštena. Smatra se da je ova reč slavinizirana grčka složenica u značenju balsamovo ulje, materijal koji je služio prilikom pisanja.”
2005 godine Miroslavljevo jevanđelje stavljeno je na listu UNESCO-a, čime je priključeno sveopštem pamćenju sveta. što je priznanje za njegovu istorijsku važnost.
Za one koji žele da znaju mnogo više od ovoga dajemo spisak literature o Miroslavljevom jevanđelju, na osnovu koje je nastao ovaj tekst, i u kojoj možete pronaći mnogo više korisnih informacija:
Nikol Rodić, Gordana Jovanović, Miroslavljevo jevanđelje, Beograd, 1986.
Veljko Topalović, Dušana Mrđenović, Miroslavljevo jevanđelje. Istorijat i komentari, Beograd: Službeni list SRJ, 2002.
Stjepan Kuljbakin, Paleografska i jezička ispitivanja o Miroslavljevom jevanđelju, Posebna izdanja SKA, Srpska manastirska štamparija, 1925.
Lazar Mirković, Miroslavljevo evanđelje, Posebna izdanja SANU, Beograd: Arheološki institut, 1950.
Vizantijska plava boja
U vreme Svetoga Save i ostalih Nemanjića plava boja bila je veoma cenjena, jer je bila skuplja od zlata. Trebalo je dati više od kilograma plemenitog metala za litar ove dragocene boje. Dobijala se iz skupocenog poludragog kamena, poznatog kao lapis lazuli. Na freskama je označavala večnost i nebesko. Najbolja ilustracija ovoga jeste dominatnost plave boje na „Studeničkom raspeću”.
Studeničko raspeće
Lapis lazuli